દિવાળી : પ્રકાશનું પર્વ
‘દીપાવલી’ શબ્દ સંસ્કૃત ભાષાનો છે. સંસ્કૃતમાં ‘દિપાવલી’ નો અર્થ દિપકોની હારમાળા છે. પ્રજવલ્લિત દીવાઓની આ હારમાળા સૌને રોમાંચિત કરતી હોય છે. દીવો જ્ઞાનનું પ્રતીક છે, અને ભારતીય સંસ્કૃતિએ યુગોથી અજ્ઞાનતા અને અંધકારને દૂર કરવા માટે જ્ઞાનરૂપી દીવાની મહત્વતાને સ્વીકાર્યું છે.
ગુજરાતમાં દિવાળી પર્વની ઉજવણી પાંચ દિવસ ચાલે છે. આ સમયે બધા પરિવારો પોતાના ઘરોને દીવાઓથી શણગારતા હોય છે. સમૃદ્ધિની દેવી મા લક્ષ્મીજીનું આહ્વાન કરવામાં આવે છે અને લોકો ઉલ્લાસ સાથે ફટાકડા ફોડી આનંદ મેળવે છે.
દિવાળીના પર્વને લઇને અનેક દંતકથાઓ જાણીતી છે. એક કથા અનુસાર ભગવાન વિષ્ણુ અને મા લક્ષ્મીનું લગ્ન થયું હતું, જ્યારે બીજી કથા મુજબ આ દિવસે ભગવાન શ્રીરામ ૧૪ વર્ષના વનવાસ બાદ રાવણનો વિજય મેળવી અયોધ્યામાં પાછા ફર્યા હતા. આ પ્રસંગે અયોધ્યાના લોકો ઘરોમાં દીવાં પ્રગટાવી તેમનું સ્વાગત કર્યું હતું.
દિવાળીના પાંચ દિવસોનો ઉત્સવ અનોખો છે. ધનતેરસ, કાળી ચૌદશ, દિવાળી, પાડવો અને ભાઈ-બીજ જેવા દિવસો મનાવવામાં આવે છે. નવા વર્ષના અવસર પર લોકો આનંદ અને ઉલ્લાસ સાથે મંદિરોમાં જઈ પૂજા-અર્ચના કરે છે.
દિવાળીનો પર્વ આશા અને ઉત્સાહનો સંકેત છે, જેમાં લોકો એકબીજાને પ્રેમ અને શુભેચ્છાઓ પાઠવે છે. આ તહેવારનું મહત્વ વધુ છે, કારણ કે તે દર્શાવે છે કે પ્રકાશનો પ્રભાવ અમિષ્ટ અંધકારને દૂર કરે છે.
દિવાળી અને તે દરમિયાન ઉજવાતા તહેવારોને માન્યતાઓ અને પરંપરાઓ દ્વારા પરિપૂર્ણ કરવામાં આવે છે. જ્યારે વાંક બારસ પર વાણીની દેવી સરસ્વતીનું પૂજન થાય છે, ત્યારે ધનતેરસ પર લક્ષ્મીજીની પૂજા કરવામાં આવે છે.આદિવાસી અને જંગલ વિસ્તારોમાં વાઘ (જંગલી પશુઓ)નું પૂજન પણ થાય છે.
આ પર્વને ઉજવતા લોકો મીઠાઈઓ અને ફરસાણ બનાવીને એકબીજાને આપે છે, અને ભાઈ-બીજના દિવસે બહેન ભાઈને જમાડીને તેની શુભકામના કરે છે.
દિવાળીનો તહેવાર સાચે જ ભારતના હૃદયમાં બેસી ગયેલો છે, અને તેનો ઉજવણ આદર્શના અને પ્રગતિના પ્રતીક તરીકે માનવામાં આવે છે.
