વાઘબારસ: આદિવાસી સંસ્કૃતિ અને પરંપરાનો ઉત્સવ
ડાંગ પ્રદેશમાં આદિવાસી સમાજ દ્વારા ઉજવાતો વાઘબારસ પર્વ ખુબ જ અનોખો અને પરંપરાગત છે. આ પર્વમાં આદિવાસીઓ વાઘને જીવતા દેવ તરીકે માન આપી તેની પૂજા કરે છે. વાઘબારસની ઉજવણી માનવ અને પશુ જીવનને જંગલી પ્રાણીઓના સંકટથી સુરક્ષિત રાખવા માટે થાય છે. આ પર્વમાં વાઘ અને અન્ય પ્રાણીઓને શ્રદ્ધા સાથે માન આપવામાં આવે છે. આ પર્વે દવાનાં છંટકાવ અને રક્ષણાત્મક વિધિઓને અસરકારક બનાવવા માટે વન ઔષધિય વિધિઓ પણ સામેલ હોય છે.
આદિવાસીઓ તેમના પશુઓને વાઘદેવના સ્થાનક પર લઈ જાય છે અને પૂજન, પ્રદક્ષિણા અને ઔષધનો છંટકાવ કરે છે. આ તહેવારમાં "વાઘ આવ્યો" ની ચીસો સાથે રમીને પરંપરાગત વિધિઓનો અંત થાય છે, અને લોકોએ પર્વનો આનંદ માણતા સમૂહભોજન કરે છે.
વાઘબારસના પર્વમાં વિવિધ પરંપરાઓ અને સંસ્કૃતિઓનું અભિવ્યક્તિ જોવા મળે છે, જે આદિવાસી સમાજના જીવનનો એક અગત્યનો ભાગ છે. આ પર્વનું આયોજન ઘણી જાગૃતિ અને ઉમંગ સાથે થાય છે, જેમાં લોકોએ સામાજિક જોડાણ અને સંસ્કૃતિને ઉજાગર કરવાનો અવસર મળે છે.
આદિવાસી પરંપરાઓ:
1. પરંપરાગત ઔષધિય જ્ઞાન: આ પર્વમાં વન ઔષધિઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જે આદિવાસીઓની ઔષધીય જ્ઞાનનો પ્રતીક છે. તેઓ સાવધાની સાથે વનનાં ઔષધિઓને ઓળખે છે અને તેમને કેવી રીતે ઉપયોગમાં લેવા તે જાણે છે.
2. પ્રતીકાત્મક પૂજા: વાઘ અને ભાલુકાનો પ્રતીકાત્મક વિધિમાં સમાવેશ થાય છે, જે આદિવાસીઓના જીવનમાં જંગલના પ્રાણીઓના મહત્વને દર્શાવે છે. પૂજન દરમિયાન અનેક પ્રકારની ઘણીયામાં જંગલી પ્રાણીઓની માનવ અને પાલતુ પ્રાણીઓ પર હુમલાની ઘટના વિશે વર્ણન થાય છે, જે પ્રકૃતિ અને માનવ જીવન વચ્ચેના સંબંધને દર્શાવે છે.
3. સામૂહિક ભોજન: પૂજાના અંતે, લોકોએ તૈયાર કરેલા ભાખર અને અન્ય આહારને સમૂહભોજન રૂપે માણી શકાય છે. આને કારણે સમુદાયમાં એકતા અને ભાઈચારો વધે છે.
ઉત્સાહ અને જાગૃતિ
આ પર્વમાં લોકો ઉત્સાહભેર ભાગ લે છે, જેમાં વિવિધ ગીતો અને નૃત્યનો પણ સમાવેશ થાય છે. આ પર્વ માત્ર ધાર્મિક ઉત્સવ નથી, પરંતુ આદિવાસી જીવનશૈલીનું ઉત્કર્ષ પણ છે, જે તેમનાં સંસ્કૃતિ, પરંપનાઓ અને સામાજિક બંધનને મજબૂત બનાવે છે.
વાઘબારસ એ માત્ર જંગલી પ્રાણીઓથી બચવાની રીત નથી, પરંતુ આદિવાસી સમાજ માટે તેમની જીવનશૈલીને ઉજવવાનો, તેમની ઔષધીય જ્ઞાનને માન આપવાનો અને પ્રકૃતિ સાથેનું સંબંધ વધારવાનો અવસર છે.
